कल्पना पोखरेल
“हाम्रो शरीरलाई आवश्यक पर्ने तत्वका लागि बिशेष खाद्य तत्वहरूको समिश्रणबाट तयार पारी उचीत मात्रा मिलाएर गरिने भोजन नै सन्तलित भोजन हो ।”
पोषण भनेको के हो ?
सामान्यतया पोषण भन्नाले शरीरको बृद्धि, कोष तथा तन्तुरूको निर्माण तथा मर्मत, शरीरको सुरक्षा गर्न र शक्ति उत्पादन गर्न चाहिने तत्व हो ।
मानिसको लागि आवश्यक पर्ने पौष्टिक तत्वलाई ६ प्रकारमा वर्गिकृत गरिएको छ ।
– कार्बोहाईड्रेट
– प्रोटिन
– चिल्लो पदार्थ
– खनिज
– भिटामिन
– पानी
शरीरमा पोषणको भुमिका
– कार्बोहाईड्रेट
शक्ति प्रदान गर्न, रोगसँग जुध्नको लागि क्षमता वृद्धि गर्नको लागि हाम्रो शरीरलाई कार्बोहाइड्रेटको आवश्यक्ता पर्ने गर्दछ । कार्बोहाईड्रेट प्राप्त हुने खानाहरु – मकै, चामल, गहुँ, सखरखण्ड, आलु, तरूल, उखु, केरा, भुईकटहर, आप, मेवा, एभोकाडो
– प्रोटिन
हाम्रो शरीरलाई प्रोटिन पनि नभई नहुने तत्व हो । कोषको वृद्धि, विकास गर्न, शरीरको कार्य संचालन गर्न तथा विभिन्न रोगसँग लड्नको लागि प्रोटिन आवश्यक पर्ने गर्दछ । प्रोटिन पाईने खानाहरु – बोडी, सिमी, च्याउ, केराउ, भटमास, माछा, मासु, दुध, अण्डा
–चिल्लो पदार्थ
मुटु, कलेजो, फोक्सोको रक्षा गर्ने कामहरु चिल्लो पदार्थले गर्ने हुनाले हाम्रो शरीरलाई चिल्लो पदार्थको आवश्यक्ता पर्ने गर्दछ । चिल्लो पदार्थ पाईने खानाहरु दूध, रातो मासु, तेल, घ्यु एभोगाड्राे
–खनिज
शरीरको तन्तुको वृद्धि विकासको लागि, मांशपेशीहरूको विकासमा मद्धत गर्नको लागि हाम्रो शरीरलाई खनिजको आवश्यक्ता पर्दछ । खनिज पदार्थ पाइने खानाहरु – माछा, मासु, दुध, दहि, मुला, गाजर, सिस्नु, पालुङ्गो,
–भिटामिन
भिटामिनले शरीरको हाड जोर्नी, दाँत तथा विभिन्न तन्तुहरूलाई बलियो बनाउन मद्धत गर्छ । मानिसको आखाँ तेजिलो र स्वस्थ राख्नको लागि भिटामिनको आवश्यक पर्छ ।
भिटामिन पाईने खानाहरु :
केरा, आप, मेवा, फर्सी, काक्रो, लट्टेको साग, गाजर, काउली, पालुङ्गो, अण्डा, माछा, कलेजो -भिटामिन ए
भुईकटहर, स्ट्रबेरी, कागती, मेवा, गेडागुडीहरू केराउ, सिमी, बाडी, चना -भिटामिन बी
कागती, स्याउ, सुन्तला, भोगटे, गोलभेडा, अम्बा, भुईकटहर, लिची, -भिटामिन सी
सुर्यको कीरण, माछा, दुध, अन्न बाली साथै दुधजन्य पदार्थ जस्तैस् दही, नौनी, घिऊ -भिटामिन डी
स्ब्रोकाउली, कुरिलो, सलगम नरिवल, काजु, सुर्यमुखि फुलको तेल -भिटामिन ई
बन्दाकोबी, काउली, ब्रोकाउली, कुरिलो, अन्नबाली, माछा, कलेजो, अण्डा -भिटामिन के
–पानी
शरीरमा तापक्रम सही राख्नको पानीको आवश्यकता पर्दछ । एक व्यक्तिले कम्तीमा पनि दिनको ८ गिलास वा २ लिटर पानी पिउन जरुरी छ ।
(लेखक स्वास्थ्यकर्मी हुन)
